[Español]

Esplotazioa

(Eng: Exploitation; Esp: Esplotación)
1) Izena. Lehertzeko akzioa eta efektua. Esplotazio-tipo (esp) desberdinei buruz aritzen da.

2) Industria edo baserri batera bideratutako elementuen multzoa (meatze-ustiapena, abeltzaintza-ustiapena,…).

Ez-giza animalien esplotazioan oinarritutako industria edo jarduera komertzialari dagokionez: Ustiategi (Eng: Farm; Eus: Explotación) bat gizakiak ez-giza animaliak esplotatzeko instalazioa da, etekin ekonomikoa lortzeko. Oro har, «Abeltzaintzako ustiategia» animaliak esplotatzeko antolatutako instalazio eta jardueren multzoa da. Sektoreka, esplotatzen ari diren animalia-espeziearen izena hartzen dute: hegazti-ustiategia, txerri-ustiategia, zaldi-ustiategia, behi-azienda, ardi-azienda, erlezaintza-ustiategia, arrantza-ustiategia, etab.

Ekologian eta Biologian, esplotazio terminoa hainbat espezie batzuen onura beste batzuen kaltearen kontura ateratzen diren interakzioagatik gertatzen den espezie arteko erlazioko mota da.

Esplotatu

1) Aditza.  Zerbaiten edo norbaiten (giza eta/edo ez-giza) kontura onura edo etekina ateratzea, materiala eta/edo inmateriala.

Esplotazio terminoan sartzen dira izaki menderatzea, hilketa, esklabotasuna, bortxaketak, etab., gizakien artean, nahiz gizakien eta gainerako ez-giza animalien artean. Esplotatzaileak bere biktima gauza bihurtzen du, duintasun eta berdintasun printzipioak hausten ditu, sinesten du berarekin nahi duena egiteko eskubidearekin dagoela.
Hala ere, norbaiten (giza edo ez-giza) heriotza guztiek hilketa kalifikatzailea ez dute hartzen, beraz guztiak esplotazio kategorian ez dira sartzen, istripuaren, ezbeharren, ustekabearen edo nahi gabeko hilketaren (autodefentsaren) kasuetan adibidez.

Animalien esplotazioa

«Animalien esplotazio» kontzeptuta, gizakiak bere etekinerako (etekin materiala edota inmateriala) beste ez-giza animalien egiten duen edozein erabileraz (inola ere ez baita erabilera baimendua) dihardu (elikadurarako, entretenimendurako, soinekoetarako, ehizarako, esperimentaziorako, trakziorako, aisiarako, konpainia, etab.), hau da, gizakiak egiten duen beste ez-giza animalien esplotazioaz dihardu.

Animalien esplotazioaren adibideak:

  • Ez-giza animaliei askatasuna kentzea
  • Ez-giza animaliei bizitza nahita kentzea
  • Esperimentazioa, probak, testak, etab., ez-giza animaliengan egitea
  • Ez giza animaliak turturatzea, nahita min ematea, jo, eraso, gaizki tratatzea, e.a.
  • Ikuskizunetan, aisia-jardueretan, etab. ez-giza animaliak erabiltzea
  • Etab.

Esplotazio etikoa

Esplotazio etikoa oximorona da. Esplotatzeko edozein arrazoiagatik izanda ere, kasu honetan animaliei, ‘etikoa’ etiketa guztiz desegokia da (sentitzen duen bizidun bati esplotatzea inoiz ez dago justifikatuta). Baserri batean animaliei ‘giza» tratu on bat eman arren ere bizitza kentzen zaie hilabete/urte gutxitan, seme-alabak amarengandik banantzen dituzte esneaz jabetzeko, jaiotzatik min kronikoa eta animaliei deformazioak jasatera eramaten duen manipulazio genetikoa erabiltzen jarraitzen da, e.a, e.a.

Informazio gehiago:

Lluvia con truenos (esp)

Filosofía vegana (esp)

Ser vegano (esp)

Wikipedia (esp) [?]

RAE (esp) [?]

RAE 2 (esp) [?]

Erlazionatutako beste hitz batzuk:

Beganismoa, Espezismoa, Antiespezismoa

[Aurkibidera itzuli]