[Español]
(Azken aldaketa 2020/1/2) Begano bat, hau da, ez-giza animalien esplotazioaren aurka dagoen gizakia, bere jantzietan animalia-jatorriko materialekin ezer egin ez izanaz ere arduratzen da. Hala ere, horrek ez du esan nahi denok berdin janzten garenik. Gaur egun, marka eta estilo askotako arropa, oinetakoak, osagarriak eta abar lor daitezke.
Baina beste esparru batzuetan bezala, honetan ere etiketak begiratu behar dira eta material motei eta horien jatorriari buruzko informazioa jaso. Hona hemen arropen etiketetan aurki ditzakegun material ezberdinen deskribapen zerrendatxo bat, beganentzako egokiak diren ala ez kontuan hartuta sailkatuta.
(V) = Vegan. Ehun beganoa (sintetikoa, begetala edo landareetatik/mineraletatik eratorria)
(VA) = Ehuna bai bertsio beganoan bai animalia-bertsioan existitzen da.
(A) = Animalia-jatorriko ehuna
| Ehuna |
Deskribapena | |
| Aba | A | Ahuntz edo gameluz-ilez egindako ehuna |
| Aertex | V | Kamisetetarako eta barruko arroparako erabilitako kotoizko oihalaren marka |
| Akriliko | V | Oihal sintetikoa |
| Alanbre ohiala |
V | Alanbrez egindako oihala |
| Alpaka | A | Alpakazko ilea |
| Angora | A | Angora untxi-larrua |
| Animalien larrua (*) | A | (*) |
| Ante / Sarrio / Suede | A | Altzezko barne-larrua (edo ahuntza, txahala, txerria, urdea) |
| Ardi-larru / Vellón / Zalea | A | Ardi- edo ahari-larrua, artilearekin ondua |
| Ardil | V | Kakahuete-zuntza |
| Artile | A | Ardi- eta ahuntz-ilea |
| Artile-hari | A | Artilezko oinarrizko oihala |
| Artileki |
VA | Estanbre-sarea (artilea), edo poliester eta marroi nahasketa |
| Astrakan | A | Arkume-larrua (jaio gabeko arkume-larrua) |
| Baieta | A | Artilezko oihala nahikoa da, ile pixka batekin, adibidez joko-mahaietan erabiltzen dena. |
| Batista |
VA | Kotoiz, lihoz, poliesterrez edo artilez egindako oihala |
| Belkro | V | Txituretarako nylonezko oihala |
| Belus / Ileguri |
VA | Zetaz, kotoiz edo poliesterrez egina izan daiteke |
| Bikuina | A | Bikuña-larruazala/ilea (kamelidoa) |
| Biloa / ilea/ gelbo |
V | Lihozko edo kotoizko oihal xurgatzailea |
| Birsortutako larrua / Bonded leather |
A |
Beste material batzuekin (biniloa, poliuretanoa…) nahastutako larru birziklatua. Oharra: enpresa batzuek engainatzeko larru sintetikotzat jotzen dute. |
| Bombasí | V | Kotoi arina |
| Brokatu | A | Ehun oso apaingarria, normalean urre eta zilarrezko hariekin zetaz egina |
| Bucarán | V | Oihal zurruna, kotoiz egina |
| Bunting |
VA | Plastikoz edo paperez egindako festa-oihala. Historikoki artilearekin egiten zen |
| Calicó / Perlán | V | Prozesatu gabeko kotoi-ehuna |
| Cambric | V | Oso oihal trinkoa, lihoz eta kotoiz egina |
| Camlet | A | Jatorrian zetaz eta gamelu-ilez egina. |
| Challis | A | Artilezko eta zetazko oihal arina |
| Chenille | V | Oihal astuna, normalean kotoiz egina, akriliko, marroi eta olefina bertsioak ere badaude |
| Chifón |
VA | Zetazko oihal arina. Marroi bidez ere egin daiteke. |
| Chino | V | Kotoizko oihal astuna |
| Chintz | V | Calico |
| Chlorenol | V | (Hydrolite edo Durabuck bezala ere ezaguna) |
| Cordón |
VA | Kotoizkoa izan ohi da, baina beste oihal batzuekin egina egon daiteke. |
| Corduroy | V | Normalean kotoiz egindako oihala. |
| Cuerina | V | Larruaren imitazioa |
| Damasko |
VA | Zetazko, artilezko, kotoizko edo lihozko oihal itzulgarria |
| Egazti lumak |
A | Antzar-, ahate-lumak,… |
| Elastiko | V | Hari elastikoz egindako oihala |
| Eskuohial | V | Oihalak edo eskuoihalak egiteko kotoia edo lihoa |
| Ezkoztatua | V | Kotoizko edo lihozko oihala |
| Faya |
VA | Zeta, marroi, kotoi edo Tafetako oihala |
| Faux leather |
V |
Larru faltsua. Imitaziozko larrua |
| Felpa | A | Artilezko edo kotoizko oihala |
| Feltro |
VA | Zuntzak elkarrekin sakatzean egindako oihala. Artilez edo material sintetikoz egin daiteke |
| Fibrolana | A | Artilearekin nahastutako animalia-esnearen kaseinatik egindako zuntza |
| Flanela |
VA | Oihal leuna, artilez, kotoiz edo material sintetikoz egina izan daiteke |
| Forro |
VA | Oihal lodia baina leuna, artilez egina egon daiteke. Forru polarra zuntz sintetikoz egina dago normalean |
| Frizo | A | Artilezko oihal laua |
| Fular | A | Ehun arina. Normalean, zeta eta kotoia nahasten dira. |
| Fustán | V | Kotoizko oihal astuna |
| Gabardina |
VA | Normalean artilez egindako oihala. Kotoi edo poliester bertsioak daude. |
| Gamelu ilea |
A | Gamelu ilez egina |
| Georgette | A | Zeta mehea. |
| Gore-tex | V | Politetrafluoroetileno hedatuko geruza ultrafinoa |
| Grogram | A | Zetaz egindako oihala, artilearekin edo bustitzearekin nahastuta |
| Grosgrain |
VA | Zetazko edo nylonezko oihal tipikoa |
| Guingán | V | Oihal erdi astuna, kotoi tindatuz egina |
| Ile soinekoa |
A | Zaldi-ilez edo gameluz egina |
| K-6 zuntza/ Chinon | A | Animalia-esnearen kaseina-polimero batetik egindako zuntza |
| K-leather / K-larrua |
A |
Kanguru-larrua |
| Kaki | V | Kafe argiko oihala, normalean kotoiz edo lihoz egina |
| Kalamu | V | Kalamu-zuntzak dituen ehuna |
| Kanguru larrua |
A | |
| Kapusai | V | Oihal iragazgaitza eta gomaztatua |
| Kaxmir |
A | Ahuntz mota baten artilea (Cabra cachemira) |
| Kotoi | V | Kotoizko zuntzen ehuna |
| Kotoizko flanela |
V | Kotoizko oihala |
| Krepe |
VA | Normalean, artilez edo zetaz egiten da. Batzuetan poliesterrez egina |
| Kretona / Karnazuri | V | Oihal sendoa, kanamoz edo lihoz egina |
| Lame | V | Metalezko hariz egindako oihala |
| Lanital | A | Animalia-esnearen kaseinatik abiatuta egindako zuntza |
| Larru | A | Ardi-, behi-, ahuntz- eta txerri-larru ondua |
| Larru sintetikoa |
V | Larruaren imitazioa |
| Liho | V | Lihozko landarearekin egindako oihal arina |
| Linsey-woolsey | A | Lihozko edo kotoizko oihala eta artilea |
| Lisle | V | Kotoizko oihala |
| Luma sintetikoak |
V | |
| Lumatxa / Lonbardi |
A | Hegazti-luma leun mota |
| Mackinaw | A | Artilezko oihal astuna |
| Madrás | V | Kotoizko oihal arina |
| Marsella | V | Kotoizko oihal iraunkorra |
| Material sintetikoak (**) |
V | (**) |
| Mezclilla | V | Kotoizko oihal oso iraunkorra |
| Mihise | V | Ehun laua eta sendoa, kotoiz edo lihoz egina. Historikoki, kanamoz egiten zen. |
| Mikrozuntza | V | Poliester eta poliamidazko zuntz sintetikoa |
| Mohair | A | Angorako ahuntz ilea |
| Moiré | A | Zetazko oihala |
| Moleskin | V | Kotoizko oihal iraunkorra |
| Moketa |
VA | Artilezko oihal lodia, sisala, poliamida, polipropilenoa edo aurrekoen nahasketa. |
| Moreen | A | Oihal ildaskatua, artilez eta kotoiz egina |
| Muletón | A | Artilezko oihal lodi eta astuna |
| Muselina | V | Kotoizko oihal arina |
| Nailon / Nilón / Nylon | V | Polimero sintetikoa |
| Nanquín | V | Kotoi horia |
| Narrastien larrua |
A | Kokodrilo, suge, musker,… |
| Ninon |
VA | Zetazko, nylonezko edo rayoizko oihala |
| Ohial mehe |
VA | Ehun trinko eta laua, artilez egina. Kotoiaren bertsio batzuk daude |
| Olona |
V | Lihozko, kanamozko, kotoizko eta zuntz sintetikozko oihala |
| Organdí / Organza |
VA | Kotoizko edo zetazko oihal kizkurra |
| Orlon | V | Zuntz akrilikoa |
| Pana | V | Kotoizko oihal lodia |
| Pashmina | A | Cachemir artilearekin egindako ehuna |
| Piñatex | V | Anana-hostoen zuntzezko ehuna |
| Pike | V | Normalean kotoizko ehuna |
| Plastiko birziklatua |
V | |
| Polartec wind pro | V | |
| Poliamida |
VA | Poliamidak naturan aurki daitezke, artilea edo zeta bezala, eta sintetikoak ere izan daitezke, nylona edo Kevlarra bezala. |
| Poliester | V | Zuntz sintetikoak edo naturalak |
| Poliesterko larrua |
V | Poliesterrezko ehun sintetikoa |
| Poliuretano | V | Materail plastikoz egina |
| Pongee | A | Zetazko oihala |
| Popelina |
VA | Zetazko oihal sendoa. Batzuetan, beste material batzuez egiten da. |
| Primaloft | V | Isolamendu termikorako mikrozuntz sintetikoko marka patentatua |
| Rayon / Biscosa | V | Zuntz artifizial zelulosikoa |
| Repp | A | Zetaz, artilez edo kotoiz egindako oihala |
| Russet | A | Artilezko oihal gorrixka |
| Sable | A | Martaren larrua |
| Sarcenet | A | Zetazko oihala |
| Sarga |
VA | Artilez edo sargazko lotailuz oihala |
| Sarrio / Ante | VA | Altzezko, arkumea, oreina, txerria edo beste animalia batzuk larruaz edo oihalez egina, artilezko imitazio bat. Gaur egun, baita mikrozuntz edo poliesterrekin ere |
| Satin | V | Satinaren egitura berekoa, baina kotoiz egina |
| Satín |
VA | Zeta, marroia edo poliesterra |
| Scrim | V | Kotoizko edo lihozko ehun arina |
| Seersucker | V | Kotoizko oihal mehea |
| Shahtoosh | A | Antilope tibetarreko ilajearekin egindako ehuna (Chirú) |
| Shantung | A | Zetazko oihala, ezkontzako jantzietan ohikoa dena |
| Sherling | A | Ardi-larrua (ardia, arkumea,…) bere artilearekin |
| Spandex | V | Fribra elastiko sintetikoa |
| Stammel | A | Artilezko oihala |
| Tafeta / Tafetán | A | Zetaz eta rayoiz egindako oihala |
| Tammy | A | Artilezko oihala |
| Tapa ohila |
V | Zuhaitz-azalez egindako zapia |
| Tencel / Lyocell | V | Eukalipto-zuhaitzen zuntz zelulosikoa |
| Thermolite | V | Poliesterrezko zuntz sintetiko hutsa |
| Thinsulate | V | Olefina eta poliester zuntz sintetiko hutsa |
| Tweed | A | Artilezko oihal leuna |
| Vicara | V | Arto-zuntza |
| Viyella | A | Artilearen eta kotoiaren nahasketa |
| Voile | V | Kotoizko oihala |
| Wincey | A | Kotoizko oihala edo artilez betetako lihoa |
| Zaldi ilea |
A | Zaldi-ilearen zuntzez egindako oihala |
| Zapa | A | Marrazo edo marra-mantaz larruz egina |
| Zeta | A | Zetazko harrek sortutako zuntzak, horiek biltzeak intsektua suntsitzea dakar. |
(*) Animalia askok pairatzen dute gizakiaren esplotazioa bere larruazalagatik, eta hortik elikatzen da larrugintza, irabazi handiak lortzeko. Animalia horiek honako hauetatik datoz: a) ohiko abeltzaintzatik, edo b) helburu horretarako haziak dira baserrietan, edo c) zuzenean beren bizi-ingurunean harrapatutako/eraildako animalia basatiak dira.
a) Ohiko abeltzaintzatik larrugintzarako erabiltzen/ustiatzen diren animaliak behia, ardia, ahuntza, zaldia, gamelua, astrakana (jaio gabeko ardiaren izena)… dira.
b) Larruazalagatik bereziki landetxeetan hazitako/ustiatutako animaliak honako hauek dira, besteak beste: bisoia, txintxila, azeri zilarreztatua, azeri urdina, marta; huroi beltza, huroi zuria, mapatxea, igaraba, txakur arrunta, katu arrunta, untxia…
c) Larruazal gutiziatuak harrapatzen eta/edo hiltzen dituen animalia basatiak honako hauek dira: azeri grisa, azeri gorria, igaraba, kastorea, koiotea, marta, bisoia, mapatxea, sagu muskerra, marta, urtxintxa, armiñoa, zarigueia, fokak, hartzak, lehoinabarra, otsoa, katamotza, basakatua, okelotea, guanakoa, txintxila, huroia, marmota, etab.
(**) Ez nahastu zuntz sintetikoa eta zuntz artifiziala. Lehenengoa sintesi kimikoz egindako zuntz bat da, eta bigarrena sintetikoa izan daiteke edo animalia- eta/edo landare-proteinen/zuntzen sintesitik etor daiteke. Beraz, zuntz artifizial guztiak ez dira egokiak pertsona beganoentzat, batzuk animalia-jatorriko lehengaiak baitira.