EUSKAL PASTEL BEGANOA
Sarrera
Euskal pastela (frantsesez «gâteau basque», euskaraz «biskotxa», «Etxeko bixkotxa» edo «pastiza», “Euskal pastela”) Euskal Herriko pastel tradizionala, baserritarra eta familiarra da. Pastel biribil eta txigortu hau, jatorrian, pastel-kremaz, almendra-kremaz edo gerezi beltzezko marmeladaz betetako gaileta karraskari batek osatzen du.
Euskal pastelaren jatorria Iparraldean bilatu behar da. Bere jatorria XVII-XVIII. mendean dago, Lapurdiko Kanbo herrian, baserriek eskura zituzten pikuak, masustak, ahabiak, endrinak eta Itxassouko gerezi beltzak bezalako garaiko frutaz beteta zegoenean.
Familien baitan egiten zen eskualdeko baserrietan jai egunetan. “Igandeetako ogia” zen. Igandeetako otorduetarako eta ospakizun handietarako gordetzen zen. Familia bakoitzak bere errezeta zuen, belaunaldiz belaunaldi transmititzen zena. Betegarriak ere aldatu egiten ziren etxean eskura zutenaren arabera: albarikokeak, gereziak, aranak, krema…
Geroago, XIX. mendearen amaieran, fruta-betegarriaren ordez krema erabiltzen duten lehen pastelak agertzen hasi ziren, eta, jada XX. mendean, pastelgile artisauek egiten hastearekin batera, pastel-krema hasi zen sartzen, baita banilla eta ronarekin ere. XIX. mendean Biarritzen uda hartzeko modak nazioartean ospetsua zen gozoki bihurtu zuen.
Gaur egun nahiko zabalduta dago bere ospea eta kontsumoa, eta aldaera gehiago egiten dira (txokolatezko betegarriekin, almendra-krema, etab.). Hemen beste aldaera bat uzten dut: beganoentzako egokia den aldaera bat, euskal pastel begano errezeta bat betegarri aukera tradizionalekin (oraingoz, basoko fruituen betegarriarekin. Laster, pastel-kremaz betegarritako bertsioa). Pastel goxoa da, probatu behar duzuena, eta denbora pixka bat behar duen arren, nahiko erraza da egiten.
Osagaiak (bertsioa: basoko fruituen betegarria)
(Gutxi gorabehera 18 cm-ko diametroa duen tartera baterako)
Masarako:
– Gari-irina (300 gr)
– Almendra-irina (100 gr)
– Azukrea (150 gr) edo Arroz-melaza (150 gr)
– Margarina giro-tenpeaturan (200 gr) edo Ekilore olio desodorizatua (180 gr)
– Legamia (sobre bat edo kafe-koilarakada bat)
Aukerakoak:
– Banilla (pittin bat) eta/edo kanela hautsa (pittin bat)
– Limoia (tanta batzuk)
– Gatza (pittintxo bat)
Betegarrirako (aukera: basoko fruituak):
– Fruitu-marmelada
– Fruituak
Egitea
1) Labea 180º-tan aurrez berotu
2) Masa prestatuko dugu.
– Ontzi batean, bahetu irina eta laberatzeko hautsa, gehitu almendara-irina, ondoren margarina zatika moztuta edo ekilore-olio desaborizatua, azukrea edo arroz-melaza, gatz pittintxo bat, eta aukerak, hala nahi badugu (banilla eta/edo kanela eta/edo limoi tanta batzuk). Nahastu eta ondo landu.
– Masa landu, ondo leuna egon arte. Masak ez du itsaskor egon behar.
– Bola bat egin, ontzian utzi, film paperarekin estali eta gutxienez ordu erdi utzi atseden hartzen.
3) Betegarria
Fruitu-mermelada. Etxean marmelada bat egin daiteke, baina pastela egiteko prozesua beharrik gabe luzatuko litzateke. Egun batzuk lehenago prest eduki beharko litzateke, beraz, ez badaukazu, hobe duzu marmelada on bat erostea (azukrea baino fruta gehiagorekin).
eta
Fruituak. Basoko fruituak, arana beltzak, etab. Ondo garbitu (eta zatitu oso handiak badira), edo horiekin pasta bat egin (fruitu-marmeladaren batekin ere konbina daitezke,…).. Kasu honetan, ahabiak eta basoko fruituen marmelada bat erabili ditut.
4) Muntaketa
– Hartu molde sakon bat (hobe desmuntagarria). Margarinaz koipeztatu eta irineztatu.
– Masa-bola bi zatitan banatu (zati bat masaren 2/3rekin eta beste zatia gainerako 1/3arekin), molde bakoitzeko bi disko egiteko (zatitxo bat gorde lauburu bat jarri nahi izanez gero)
– Zatirik handienaren masa luzatu moldearena baino diametro handiagoa eta 0,5 eta 1 zentimetro arteko lodiera duen disko batean.
– Disko honekin moldearen hondoa eta alboa estali, betegarria isurtzeko ontzi moduko bat eratuz.
– Hondoa marmelada ugarirekin igurtzi eta fruituak gainean jarri. Tolestu betegarriaren gainean soberan dagoen masaren alboa.
– Hartu masaren bigarren zatia eta luzatu moldearen tamainako zirkulu batean. Jarri betegarriaren gainean tapa bat balitz bezala.
– Bi masa-piezen ertzak lotu, olioarekin lotu eta ondo itxita gera dadin presionatuz (edo atximurka eginez).
5) Dekorazioa
a) Pastela gerezi beltzezko marmeladaz (edo beste marmelada batez) eta/edo fruituez beteta badago, ohikoa da lauburu bat markatzea goiko aldean, tresna zorrotz batekin marraztuz; edo lauburu bat eginda aurretik erreserbatu duzun masa-zati batekin, eta pastelaren gainean ipinita,
edo
b) Pastel-kremaz beteta badago, ohikoa da goialdean marraztutako patroi bat erabiltzea (sardexka baten laguntzaz eta gehiegi sakatu gabe, euskal pastelaren motibo bereizgarria marraztea. 4 lerro bertikal egin, pastela biratu 45 gradu eta erronboak osatuko dituzten beste 4 lerro egin).
6) Horneaketa
Goiko aldea olio pixka batekin pintzelkatu, pixka bat txigortuta gera dadin. Sartu labean (180 ºC, labea aurretik berotuta dagoela) eta utzi sukaldatzen 30-35 minutuz, txigor kolore polita lortu arte.
Utzi hozten, desmoldatu eta kontsumitu aurretik. Gozatu.
Oharrak:
– Marmelada besterik erabiltzen ez badugu, betegarriaren lodiera oso fin geratuko da, ia lodierarik gabe, eta, beraz, hobe basoko fruitu osoak gehitzen baditugu (ahabiak, masustak, mugurdiak, etab.) edo zatituak oso handiak badira; horrek pastel betegarriaren lodiera, trinkotasuna eta itxura hobea emango dio, eta, aldi berean, pastelaren goiko aldeari eutsiko dio.
– Masa pixka bat sobratu zait, eta pastelarekin batera gaileta pare bat egin ditut labean.
(Beste errezeta bat: Perleensucre)
IKUSI PASTEL-KREMA BEGANOA BETETAKO BERTSIOA
Go vegan.